وانکا اینتن چیخو
وانکا زکوو اک نوں سال دا بالک سی، جسدی اک رئیس جتے بناؤن والے کاریگر الئہن دے اتھے تنّ مہینے پہلاں نوکری لگی سی ۔ کرسمس دی شام نوں، جدوں مالک، مالکن اتے اوہناں دا کوچوان، گرجا گھر دی سبھا وچّ شامل ہون لئی نکل گئے، وانکا نے چپکے جہے مالک دی الماری وچوں دوات اتے اک جنگ لگی ہوئی قلم کڈھی اتے اپنی جیب وچوں کاغذ دا اک تڑیا-مڑیا ٹکڑا کڈھیا ۔ پھر بھے وش اسنے اپنے چارے پاسے ویکھیا کوئی اسنوں ویکھ تاں نہیں رہا ۔ ایہہ پکا ہون تے کہ اتھے کوئی نہیں، اسنے اک آہ بھری اتے اک تختے دے اگے گوڈیاں بھار بیٹھ اسنے لکھنا شروع کیتا...
پیارے دادا جی، کونستانتین مکارچ، میں تہانوں پتر لکھ رہا ہاں اتے تہانوں کرشمس دی ودھائی دندا ہاں اتے کامنا کردا ہاں دی ایشور تہانوں ہر خوشی دیوے ۔ اس دنیاں وچّ تہاڈے علاوہ میرا ہور کوئی نہیں، نہ پتا اتے نہ ماتا ۔ وانکا نے کھڑکی وچّ مومبتی دے چانن دی جھلک وچّ اپنے دادا جی دے چہرے نوں اپنے من ہی من دیکھیا ۔
وانکا دے دادا جی جواریو پریوار دے رات لئی چونکیدار سن ۔ اوہ اک دبلے-پتلے، چھوٹے قد، 65 سال عمر دے خوش مزاز اتے چست بجرگ سن ۔ دن بھر سوں کے اوہ رات نوں پہرہ دیا کردے سن اتے خانسامیاں نال ہاسی مذاق کھیل ٹھٹھا آدی کریا کردے سن ۔ اوہناں دے کول دو کتے ہویا کردے سن ۔ نر کتے دا نام سی ایل ۔ ایل بہت ہی شانت، نگھے سبھاء دا کتا سی، پر اوہ بدنام وی بڑا سی، جویں پچھوں آکے چپ چپیتے کسے دا پیر کٹّ لینا، کسے دی باڑی وچوں مرغی چرا لینا بگیرا۔ بگیرا ۔ اسدی مار کٹائی وی خوب ہویا کردی سی، پر کسے کارن وش، اوہ زندہ سی ۔ دادا جی دا زیادہتر سماں خانسامیاں اتے ہور نوکراں دے نال ہاسی مذاق وچّ گزردا ۔ اوہ اپنی نسوار والی ڈبی کڈھ تھوڑھی جہی نسوار سنگھ کے چھکّ ماردے ۔ کتیاں نوں وی نسوار سنگھاؤندے، کاستانکا تاں کھپھا ہو اٹھ کے چلی جاندی اتے ایل شیلپنا دکھاؤن لئی نسوار تاں نہ سنگھدا بسّ اپنی دم ہلاندا رہندا ۔ ہوا حالے وی سوچھ، پاردرشی اتے تازی سی ۔ رات دی کالکھ اپنے سکھر تے سی ۔ کلش دیاں چمنیاں وچوں نکلدا دھوآں، درخت تے پے رہی چاندی رنگی برف، اکاش وچّ ٹمٹماندے تارے اتے اکاش-گنگا جویں برف نال نہا دھوا کے لشکائی پشکائی ہووے ۔
وانکا نے اک آہ بھری، اتے قلم نوں دوات وچّ ڈبو کے لکھن لگا: کلّ تاں میری شامت آ گئی ۔ مالک نے مینوں میرے والاں توں پھڑ کے مینوں ویہڑے وچّ گھسیٹدے ہوئے لے گئے اتے قلبوت نال میری جم کے مار کٹائی کیتی، کیونکہ، میری اوہناں دے بچے دا پالنا جھلاؤندے ہوئے اکھ لگّ گئی سی ۔ پچھلے ہفتے دی ہی گلّ ہے، مالکن نے مینوں مچھی صاف کرن نوں دتی، تاں میں اسدی پوچھ ولوں صفائی شروع کر دتی تاں مالکن نے غصے وچّ مچھی دا سر میرے منہ تے دے ماریا ۔ اتھے دے ہور نوکر، بے وجہ میرا مذاق اڈاندے ہن، اتے مالک دے گھروں وودکا اتے اچار چرا کے لیاؤن نوں کہندے ہن ۔ مالک ہر اس چیز نال مینوں بے-رہمی نال ماردے ہن، جس نوں وی اوہناں دا ہتھ پے جاوے ۔ کھان لئی وی کجھ نہیں ہندا ۔ سویرے مینوں روٹی ملدیاں ہن، دن وچّ دلیہ اتے شام نوں پھر روٹی۔ مالک دے آدیش تے مینوں چوکھٹ تے سونا پیندا ہے، اتے جدوں اوہناں دا بچہ روندا ہے، تاں مینوں اسدا پالنا جھلاؤنا پیندا ہاں اتے میں ٹھیک طرحاں سوں وی نہیں پاؤندا ۔ دادا جی، ایشور لئی میرے تے رحم کرو اتے مینوں اتھوں لے جاؤ، واپس پنڈ دے گھر وچّ ۔ جنہاں میں سہِ سکدا ایہہ، استوں کتے زیادہ ہو گیا ۔ میں تہاڈے پیریں پیندا ہاں اتے ایشور کول ہمیشہ تہاڈے لئی دعا کریا کراں گا ۔ تسی مینوں اتھوں لے جاؤ ورنہ میں اتھے مر جاواںگا ۔
وانکا ن اپنا منہ سکوڑدے ہوئے، اپنی کالی ہو چکی مٹھی نال اپنیاں اکھاں ملیاں اتے اک روانسی آہ لے کے لکھن لگا میں تہاڈے لئی نسوار پیہ دیا کراں گا اتے ایشور کول تہاڈے لئی ارداس کراں گا ۔ جیکر میر کولوں کجھ ہو گیا، تاں تسی جنی چاہو، میری مار کٹائی کرنا ۔ جیکر میرے لئی ہور کجھ نہ ہووے، تاں میں بوٹ پولش جاں پھر پھیدکا دی جگہ گڈریا بن جاواںگا ۔ پریا دادا جی، اتھے جو کجھ وی ہو رہا ہے، میری سہن شکتی توں باہر ہے، ایہہ میرے لئی موت دے سامان ہے ۔ کافی وار میں پنڈ بھجّ جان دی سوچی، پر میرے کول پہنن نوں جتے نہیں ہن، ڈردا ہاں کتے راہ وچّ ہی شیت کورے دا شکار نہ ہو جاواں ۔ اسدے بدلے وچّ، جدوں میں وڈا ہووانگا، تاں تہاڈی چنگی ویکھ-بھال کراں گا اتے تہانوں کوئی وی کشٹ نہیں ہون دیوانگا ۔ تہاڈی موت تے تہاڈی آتما دی شانتی لئی کامنا کراں گا ۔
ماسکو اک وڈا نگر ہے ۔ اتھے طرحاں طرحاں دے مکان ہن ۔ اتھے گھوڑے بہت ہن، پر بھیڈاں بلکلّ نہیں اتے کتے وی خونخار نہیں ہن ۔ اتھے بچے کرسمس تے آنند گیت نہیں گاؤندے ۔ گرجے وچّ گاؤن وی نہیں دندے ۔ اک دن میں بازار وچّ مچھی پکوڑے والے کانٹے ویکھے ۔ کجھ تاں بہت ہی وڈے سن، جو بھاری وزن دی مچھی دے سن ۔ اتھے بندوقاں وی جویں دیاں مالک دے گھر وچّ ہن ۔ ہو سکدا ہے، ہر بندوق 100 روبل دی ہووے ۔ قصائیاں دے اتھے بتاکھاں، خرگوش اتادِ ہن، پر اوہ نہیں دسدے کہ کتھوں مار کے لیائے ہن ۔
وانکا نے پھر اک بھاری آہ بھری اتے کھڑکی ولّ نہارن لگیا ۔ اسنوں یاد آؤن لگا کہ کس طرحاں کرسمس دے سمیں اسدے دادا جی جنگل وچّ جاندے، کرسمس دا درخت کٹن اپنے مالک لئی اتے نال وچّ اسنوں وی اپنے نال لے جاندے ۔ کنا سکھد سماں ہویا کردا سی ۔ اسدے دادا جی برف وچّ محنت کردے اتے وانکا وی اوہناں دا اچّ آواز وچّ نال دندا ۔ درخت کٹن توں پہلاں وہ اپنا پائپ جلاندے، نسوار دی چٹکی لیندے اتے وانکا دے نال ہاسی مذاق کردے ۔ جویں کوئی جنگلی خرگوش بھجدا تاں اوہ کہندے پھڑو پھڑو اس نکو شیطان نوں ۔ درخت کٹن بعد، دادا جی اوہنوں گھسیٹ کر لے جاندے اتے مالک دے گھر جا کے اسدی سجاوٹ کیتی جاندی سی ۔ اولگا اگناتیئیونا نامک استری وانکا نوں بہت چنگی لگدی سی ۔ جدوں وانکا دی ماں پیلاگیا زندہ سی اتے مالک دے گھر نوکرانی سی، تاں اولگا نے وانکا نوں لکھنا پڑھنا سکھایا اتے سو تکّ گننا وی سکھایا، اتے اسنوں ناچ آدی وی تھوڑھا بہت سکھایا ۔ وانکا دی ماں دی موت دے بعد، وانکا نوں رسوئی-گھر وچّ اپنے دادا جی دے کول بھیج دتا گیا اتے پھر بعد وچّ جتیاں بناؤن والے کاریگر دے اتھے ۔
پیارا دادا جی تسیں ضروری اتھے آؤ اتے پربھو دے واسطے مینوں اتھوں لے جاؤ ۔ اس دکھی یتیم تے ترس کرو ۔ اتھے سبھ لوک مینوں ماردے ہن ۔ بھکھ نال حالَ بےحال ہاں اتے میں تہانوں دسّ نہیں سکدا کہ میں اتھے کنا روندا رہندا ہاں ۔ اک دن مالک نے جتے بناؤن والی لکڑ نال انی زور نال میرے سر تے ماری کہ میں بے ہوش ہو گیا ۔ میری زندگی اتھے نرک دے سامان ہے، اک کتے توں وی گئی گزری ۔ میں اپنیاں شبھ اچھاواں الیونا، کانے ییگروکا، کوچوان نوں بھیج رہا ہاں ۔ تسی میرا منہ والا واجا کسے نوں نہیں دینا ۔
تہاڈا پوتا اعوان زکوو، پیارا دادا جی، تسی ضرور آؤنا ۔
وانکا نے کاغذ نوں دو واری تیہ کیتا اتے اک لفافے وچّ وچّ ساودھانی دے نال رکھیا، جو اسنے بیتے دن اک کوپیک وچّ خریدیا سی ۔ کجھ سوچ کے، اسنے دوات وچّ وچّ اپنی قلم ڈبوئی اتے پتہ لکھنا شروع کیتا :
ملے،
پنڈ وچّ دادا جی نوں
پھر اپنا سر کھرکدے ہوئے، کجھ سوچ کے اسنے ہور جوڑ دتا-کونستانتن مکرائچ ۔ اس خوشی دے نال، کہ کسے نے وی اسنوں پتر لکھدے ہوئے رکاوٹ نہیں پائی ۔ سر تے ٹوپی چڑھا کے، بناں شریر تے کوٹ پائے، وانکا گلی دے ولّ دوڑ پیا ۔ قصائی دی دوکان دے بابو نے دسیا سی، کہ سارے پتر ڈاک بکسے وچّ پائے جاندے ہن، جتھوں اوہناں نوں دنیاں بھر وچّ پہنچایا جاندا ہے ۔ وانکا سبھ توں نزدیک والے ڈاک بکسے دی طرف دوڑ گیا اتے ساودھانی نال اپنے پتر نوں بکسے دے حوالے کر دتا ۔
کجھ سمیں بعد، اپنے من وچّ حسین سپنیاں دا چاہوان، وانکا ڈونگھی نیند دی آگوش وچّ سی ۔ سپنے وچّ اسنے ویکھیا دی اس دے دادا جی انگیٹھی دے کول اپنیاں ننگیاں لتاں لمکائی بیٹھے ہن، اسدا پتر خانسامیاں نوں سنا رہے ہن، اتے کتا ایل اوہناں دے کول بیٹھا اپنی پوچھ ہلا رہا ہے ۔
(انوواد: چرن گلّ)
